ภาพจาก มหาดอทคอม
ประวัติบ้านปังกู
เล่าสู่กันฟัง จาก พ.ศ.2512-ปัจจุบัน
บทความนี้ผู้เขียนเรียบเรียงเขียนขึ้นด้วยประสบการณ์ตนเอง และในช่วงชีวิตหนึ่งที่อยู่ในบ้านปังกู และจากคำบอกเล่าชองย่าทวด ( ย่าทิพย์) คนรุ่นหลัง ๆ อาจจะไม่รู้จักเลย ก้อว่าได้ ย่าเป็นคนอุทิศที่ดินถวายวัดหนองบัวโคกตั้งวัด ซึ่งเป็นที่ตั้งในปัจจุบันนั้นเองครับ"ปังกู" เป็นต้นไม้ยืนต้นชนิดหนึ่ง ลูกจะคล้ายลูกมะไฟแต่จะใหญ่กว่าจะหวาน ไม่อมเปี้ยวเหมือนมะไฟ จะมีรสหวานกว่า เมื่อปี พ.ศ. 2517 คงเลือเพียงต้นเดียวเท่านั้น (ผู้เขียนเองได้ไปเก็บมาทานแล้ว ) และเป็นเหตุบังเอิญอย่างมากที่ ช่วงผู้เขียนเริ่มสนใจประวัติความเป็นมาของบ้านปังกู ทั้งวิถีชีวิต และวัฒนธรรมเก่า ๆ ขณะกำลังศึกษา ป.5 ปี พ.ศ.2523 ซึ่งยังคงความเป็นเอกลักษณ์ของชุมชนที่น่ารื่นรมณ์แต่สิ่งที่ไม่คงให้เราเหลือไว้นในขณะนั้นคือ "ต้นปังกู" ในขณะนั้นคือ เหลือเพียงต้นเดียว ให้เห็น (สวนใกล้บ้านครูรบ ) ปัจจุบัน คงเหลือแต่ตอ ถึงแม้ว่าต้นไม้จะจากไป แต่ชื่อต้นไม้ก้อยังปรากฏให้เราท่านได้เรียกกัน ว่า "ปังกู"ถึงปัจจุบัน ถึงแม้อนุชนรุ่นหลังจะไม่เคยรู้จัก ไม่เคยเห็นแต่สิ่งที่ผู้เขียนได้เรียบเรียงนี้เพื่อให้ทุกคนรู้ว่าปังกูคือต้นไม้ยืนต้น ไม่ใช่ปังกูล หรือ ขื่อบ้านเหมือนที่คนรุ่นหลังเข้าใจ สัญลักษณ์ที่ตรึงตราไว้นั้นคือป้ายดอก ปังกูนั้นเอง
สังคมวัฒนธรรมบ้านปังกู พ.ศ.2512-2545
ภาษาที่ใช้เป็นภาษาพื้นบ้าน ภาษาอิสานใต้ หรือเขมร
ประชาชน นับถือศาสนาพุธ
ความเชื่อถือทางวัฒนธรรม คือ การเชื่อผีสาง, การดูหมอ (โบล,รำมหมวท),การบูชาสิ่งศักสิทธิ์ประจำหมู่บ้าน (ตาบลังค์),บูชาเมื่อฟ้าผ่าหรือฟ้าลงต้นไม้,การเชื่อเรื่องไสยศาสตร์,ไม่ไถนาวันพระช่วงเข้าพรรษา,
ความเชื่อทางประเพณี คือ ประเพณีโดนตา , ประเพณีแรกนาขวัญ (เจาะแสร), ประเพณีดำนาเอาฤกษ์,ประเพณีถากลานเอาฤกษ์,ประเพณีเกี่ยวข้าวเอาฤกษ์ขึ้นฉาง(ยุ้ง),
ประเพณีทั่วไปเหมือนทุกหมู่บ้านใกล้เคียง คือ ลงแขกดำนา และเกี่ยวข้าว ประเพณีขึ้นบ้านใหม่, ประเพณีการแต่งงาน,ประเพณีเข้าพรรษา-ออกพรรษา, ประเพณีก่อเจดีย์ทราย,ฯลฯ
อาชีพของชุมชน 2512-2545
เกษตรกร ทำนา
การคมนาคม พ.ศ.2512-2545
เกวียน พ.ศ.2512-2520
เกวียน,จักรยาน,รถยนต์โดยสารประจำทาง พ.ศ.2521-2522
เกวียน,จักรยาน,จักรยานยนต์ ,รถยนต์โดยสารประจำทาง พ.ศ.2523-2545
จักรยาน,จักรยานยนต์ ,รถยนต์โดยสารประจำทาง พ.ศ.2523-2545
สิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ พ.ศ.2512-2519
1. สื่อการเรียน ป.1 ก.ป.1 ข : ใช้กระดานชนวน ป.2-ป.4 สมุดและดินสอ
กระดานชนวน
สื่อปลูกฝังอุดมการณ์ให้กับเด็กในขณะเรียนนั้นคือรูปภาพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ เยี่ยมราษฎร์ และภาพของ 14 ตุลาฯ การเรียกร้องประชาธิปไตย แจกซึ่งเป็นสมุดเขียนของคุรุสภา แจกในขณะนั้น ซึ่งจะแจกทุกปีให้กับนักเรียน ป.2 ถึง ป.4 (ยังไม่มี ป.5 ป.6) ทำให้เห็นภาพที่ประทับใจ ปกด้านหลังจะเป็น เพลงสยามมนุสติ
2. แสงสว่าง คือ ตะเกียงน้ำมันก๊าด,ตะเกียงแก๊ส,ตะเกียงเจ้าพายุ,
ตะเกียงเจ้าพายุ
ตะเกียงน้ำมันก๊าด
ตะเกียงแก๊ส
สภาพสังคม
เป็นสังคมพึ่งพาตนเองเนื่องจากห่างไกลจากตัวอำเภอ และลำบากกับการเดินทางในขณะนั้น การคลอดบุตรใช้หมอตำแยประจำหมู่บ้าน การเจ็บป่วยใช้ยาสมุนไพร โดยใช้ผู้รู้เรื่องยา และการสวดเป่ามนต์ ทางไสยศาสตร์ตามความเชื่อของคนในชุมชน เช่นมีดบาดใช้ยางไม้เถาจืด หรือมีดบาดลึกมากตำรากหญ้าคาปิด ในการห้ามเลือดและรักษา ฯลฯ เพราะฉะนั้นคนเจ็บป่วยในหมู่บ้านเพียงคนเดียวจะรู้ทั้งหมู่บ้าน จะหมุนเวียนกันมาถามสาระทุกข์กันตามความสนิทคุ้นเคย
เน้นการปลูกผักสวนครัวไว้รับประทานเอง และแลกเปลี่ยน หรือขอกันไม่ต้องซื้อขาย
วิวัฒนาการความเปลี่ยนแปลงทางสังคม พศ.2519 วัฒนธรรมที่ถูกกลืนโดยกระแสโลกาภิวัฒน์ :บ้านปังกู เป็นชุมชนที่มีความสมัครสมานสามัคคี มีความเอื้อเฟื้อ เผื่อแผ่แก่กัน ซึ่งกันและกัน ฤดูหน้าดำนา หน้าเกี่ยวข้าว นวดข้าว หรือขนข้าวขึ้นยุ้ง(ฉาง) เราจะช่วยเหลือกัน ใครที่ดำนายังไม่เสร็จ พวกเสร็จก่อนก้อจะยกพวกไปช่วยดำ ซึ่งบางครั้งแทบไม่บอกให้เจ้าของรู้ตัวด้วยซ้ำ เกี่ยวข้าวเช่นกัน นี่คือวัฒนธรรมและประเพณี ที่น่าสนใจของบ้านปังกู และ ถ้าวันพระ ช่วงเข้าพรรษา วัวควายจะไม่ไถนา จะปล่อยให้พักผ่อน เจ้าของจะถอดกล้า หรือปั้นคันนาแทน ถ้าคนที่มีที่นาใกล้กันจะเอาข้าวเอากับมาร่วมกินด้วยกัน การพักเที่ยงไม่ต้องมีนาฬิกา ตะวันตรงหัวเมื่อไหร่นั้นคือเที่ยงวันของเรา เพราะฉะนั้น หน้าดำนา หน้าเกี่ยวข้าวจึงเป็นวัฒนธรรมประเพณีที่มีความอ่อนโยน มีงานบุญที่วัดจะมีการช่วยเหลือกันอย่างเต็มกำลังความสามารถทั้ง ผู้เฒา ผู้แก่ และเด็ก โดยไม่คิดเรื่องงานที่บ้าน และไม่ต้องขอร้องหรือประชาสัมพันธ์ทางสาย เพียงผู้ใหญ่บ้านเรียกประชุมจากเสียงเกราะ แจ้งเท่านั้น และตกเย็นเมื่อทานข้าว ทานปลาเสร็จ ต่างจะมานั่งล้อมวงคุยกันกับเพื่อนบ้างข้าง ๆ หรือเดินไปถามไถ่เพื่อนบ้านใกล้เคียง ดังนั้นเรื่องทุกเรื่องในหมู่บ้านจึงกระจายและรู้กันทั้งหมู่บ้าน
เมื่อความเจริญเขามาเยือน พ.ศ.2519 :
ไฟฟ้าเข้า ขณะที่ผู้เขียนเรียนอยู่ ประถมศึกษาปีที่ 2 หรือ ป.2 ดีใจที่มีไฟฟ้าใช้ไม่ต้องจุดตะเกียง ทุกคนเริ่มสนุกกับการมีไฟฟ้าใช้ในบ้าน การแลกเปลี่ยนเดินพูดคุยเริ่มลดลงเพราะจะไปกระจุกกับบ้านๆ เดียว ที่มีทีวี ซึ่งขณะนั้นหมู่บ้านมีโทรทัศน์หรือ ทีวี จำนวน 4 เครื่อง เหมือนมุมมองย้อนกลับ : ความเจริญเข้ามาเยี่ยม วัฒนธรรมเก่า ๆ เริ่มหายไปทีละนิดจนคนที่อยู่ไม่รู้ตัวว่ามันหายไปเพราะเหตุใด เพราะอะไร
ทุกคนเริ่มอยากดูละคร เมื่อรับประทานอาหารเสร็จจะไปบ้านที่มีทีวีนั่งรอให้เจ้าของบ้านเปิดให้ดู อาศัยช่วงยังไม่เปิดได้พูดคุยกันบ้าง เมื่อเปิดละครทุกคนก้อจับจ้องไม่พูดคุยกัน เสาร์-อาทิตย์ เด็กๆ ก้อจะไปกระจุกแต่ที่บ้านที่มีทีวี จากเคยที่ไปช่วยเหลือพ่อแม่ทำนา ก้อเริ่มจะขี้เกียจ
ข้อคิด : คนเก่าแก่เริ่มจากไป
ความสะดวกสบายเข้ามาแทน
เงินทองเข้ามาเกี่ยวข้อง
ความพร้อมด้านทรัพยากรมาปิดบัง
ความรู้มาแทนที่
ความเห็นแก่ตัวเริ่มเข้ามา
สุดท้าย : คำว่า พี่น้องญาติ มิตร จะมีเฉพาะกลุ่มเครือญาติ ที่คอยดูแลกัน บ้านใกล้ เหมือนบ้านไกล เพราะต่างคนต่างอยู่
ศิลปะวัฒธรรมและประเพณี :
ด้านพุทธศาสนา การทำบุญทุกวันพระ การถือศีลหรือจำศีล การนิมนต์พระขึ้นบ้านใหม่ โกนจุก โกนผมไฟ
การก่อเจดีย์ทราย การเทศน์มหาชาติ การทำบุญเข้าพรรษา ออกพรรษา เป็นต้น
วันพระเราทุกคนจะไปวัดบางทีไปทั้ง พ่อทั้งแม่ พ่อแม่ต้องการให้ลูกได้ฟังธรรมะ ศาลาไม้หรือศาลาการเปรียญปัจจุบัน เต็มเพราะ บ้านประหูด ก้อมา บ้านหัวช้าง บ้านหัวเสือ บ้านตะโกหวาน หรือโคกคอกวัว สิ่งที่ประทับใจมาก ๆ คือ
การบรรเลงเพลงกลุ่มมโหรี ปี่ระนาด สด ต่างก้อจะถามสารทุกข์สุกดิบกันเสียงอื้ออึง ผสมเสียงดนตรีบรรเลง
หน้าเข้าพรรษา การห่อข้าวต้ม จะพากันตัดใบตอง มาตากแดดให้อ่อน บ้างก้อขวดมะพร้าว บ้างก้อใช้ใบมะพร้าวอ่อน ไว้ห่อแท่น ก้อจะหาเชือกปอ (ปอป่า)ส่วนมากจะเตรียมวันตั้งแต่หน้าเกี่ยวข้าวแล้ว
